Dizze simmer publisearret de Leeuwarder Courant yn gearwurking mei ‘de Moanne’ in searje ferhalen fan sân begjinnende Fryske skriuwers oer it tema ‘spanning’. Talintfolle yllustratoaren meitsje by elts ferhaal in ôfbylding. Skriuwer Tryntsje van der Steege en yllustrator Marije Muskens binne de lêste yn dizze rige.

Paadbjuster

Sûnt myn nij buorfamke B. de ferhalen heard hat oer de tún fan it âlde lânhûs – ferhalen dy’t my en de oare bern út it doarp al ús hiele libben dêrwei hâlde – wol se neat oars as derhinne. Dat hege beammen fan de iene op ’e oare dei op hiel oare plakken steane, dat der op frjemde tiden nuvere lûden klinke dy’t op sjongen, razen of gûlen lykje, ôfhinklik fan wa’tst it fregest, dat der in Túnman is dy’t der al mear as hûndert jier omrint, dy’t de krieën as spionnen foar him wurkje lit en in each ferlern is oan de minskefleisitende planten dy’t er kweekt – hoe mear’t B. útfynt hoe entûsjaster se wurdt, en hoe minder se snapt dat ik dat net bin.

Ik koe der hieltyd ûnderút komme mei ferlechjes fan húswurk en muzykles, mar no’t it simmerfakânsje is, kin B. einlings har sin trochdrukke, en is heit bliid dat ik nei al dy tiid sûnder mem der werris op útgean. En dus fyn ik mysels no healweis de hege túnmuorre, hâldfêst sykjend tusken klimop en ôfbrokkeljende stiennen, wylst B. my fanôf de oare kant lûdop tasysteret dat ik opsjitte moat. Ik ferbyt my en as ik úteinlik neist B. stean stompt se my spotgnyskjend tsjin it skouder. Se knikt nei in plak skean achter my.

‘Ik zie daar rook, er brandt wat ofzo, laten we gaan kijken.’

‘Bist net wiis?! Straks is it de Túnman!’ sis ik, skriller as myn bedoeling is.

B. lûkt har wynbrauwen op mei wat fan minachting yn ’e eagen. Dan draait se har om en strúnt de oare kant op, as is dit allegear fan har en kin net ien har wat meitsje.

Sa gau’t ik fêststeld ha dat we ús yndied by de reekplûm wei bewege, doar ik wer te sykheljen en foarsichtich om my hinne te sjen. Dit is werklik in nuver plak. Fol en woest begroeid as in oerwâld, mei woekerjende struken yn alle kleuren grien en beammen mei fergroeide woartels dy’t oer de grûn en elkoar hinne kronkelje as in bulte earms en skonken mei-inoar yn ’e knoop. Oeral stean oerweldigjend felkleurde blommen dêr’t ik fan woe dat ik wist hoe’t se hjitte – it fielt hast ûnearbiedich om se gewoan mar ‘blommen’ te neamen. It docht my tinken oan dy oerdekte flintertún, fan doe’t we earder noch wolris nei it dierepark gongen. ‘It is wer heech tiid foar in bisterûntsje!’ sei mem dan, foardat se siik waard. Dêr groeide alles ek sa wyld en tropysk en ûnbetwingber.

Dochs klinkt it hjir oars as yn de flintertún. De stilte is hast ûneinich mar tagelyk fol mei lûden – gûnzjen, risseljen, kreakjen, en it streamen fan wetter dat fan ferskillende kanten liket te kommen, sadat ik net mear goed wit wêr’t wy sels weikaam binne. Sa no en dan skrik ik op fan it kraskjen fan in krie, mar ik hear gjin oare fuotstappen as ús eigen. Nei in skoftke fernim ik ûnder de stilte noch wat oars, wat datst net per se hearre kinst mar dat der gewoan is, as de hertslach fan in grut bist of it rûzjen fan bloed. Bloed, ja, sa rûkt it hjir ek; swier en fochtich, krekt as de switterige waarmte hjoed, dwyl wurd ik derfan. ‘It is brodzich,’ soe mem sein ha, sa’t se altyd fan dy moaie wurden hie dêr’t de dingen krekt wat mear djipte fan krigen.

Ik ha gjin idee hoe lang’t we hjir al omdwale. B. rint yntusken hieltyd fierder foar my út. Yn stiennen fiverkes sjit fan alles fuort sa gau’t sy der bydel raust. Ik tink dat ik gesichten sjoch, mar it sille gewoan fisken wêze. Komme we wol fierder? wol ik B. freegje, dat stânbyld dêr ha ik neffens my earder sjoen. It is in frou yn sa’n Romeinsk gewaad, de holle en skouders omwuolle troch passyblom, en útstutsen earms dêr’t de hannen ôf misse. As ik nochris omsjoch liket har mûle te razen, en ik skrik sa dat ik stroffelje. Oeral binne trochgongen en ôfskiedingen as yn in doalhôf. Hoe fine we oait it paad werom?

B. giet hieltyd krekt in oare kant op as dêr’t ik hinne wolle soe. ‘Silst sterk wêze en dyn eigen paad kieze?’ moast ik mem op it lêst tasizze. Ut eangst foar de Túnman doar ik har net te roppen, en B. sjocht net ien kear nei my om. As ik hoop hie dat we hjir freondinnen fan wurde soene dan is dy alwer ferdwûn. It giet har hielendal net om my. Ik besykje har wer wat yn te heljen as se in smel paadsje yndûkt, in tunnel liket it hast wol. De hjitte hinget tsjok tusken de hege hagen. Ik fiel fine spinnewebtriedsjes kribeljen op myn plakkerige hûd, wylst miggen my om ’e holle sangerje. As we ús losmakke ha út de hieltyd nauwer wurdende tunnel, slacht in brânlucht ús lyk yn it gesicht.

‘Kak,’ seit B. en se bliuwt ynienen stean. Op itselde stuit sjoch ik de Túnman oankommen. Hy is lytser en gewoaner as yn de ferhalen, mar mei dat eachlapke moat er it wol wêze. Hy set syn kroade del, pakt der in lang stik ark út (in bots? in bile? in swurd?) en komt op ús tasetten. Ik fiel in kâlde gloed yn myn búk en fierder nei ûnderen, dy’t puere eangst en opwining tagelyk is en myn knibbels weak makket en myn earen sûzjen docht en it duorret even foar’t ik myn liif yn beweging krij en begjin te draven. B. is allang útnaaid en ik hoopje dat ik ûngefear achter har oan rin – ik tink dat ik har hear, mar miskien binne it inkeld myn eigen klean en hûd dy’t har út ’e greep fan takken en toarnen losskuorre. It hymjen liket oeral om my hinne te wêzen. Ynienen sjoch ik foar my, boppe in strook mei grillige oranjereade blommen, B. har hynstesturt by in muorre del fleanen. As ik oan ’e ein fan de muorre ek de hoeke omslach, rin ik lyk tsjin har op. Se falt foaroer en ferdwynt.

Foar my leit in grutte fiver, in ferrifeljend tsjustere poel, swart en kâld yn it skaad fan de hege beammen der omhinne. Is B. hjir no krekt yn fallen? Wêrom hearde ik dan gjin plûms, wêrom swimt se net nei boppe, hoe kin it wetter sa kalm wêze as der krekt ien kopke-ûnder gongen is? It is deastil. Ik huverje, it sinneljocht kringt amper troch it blêdetek hinne. Stadich set ik in stap tichter nei de râne ta. It sêft skolperjende wetter en de wjerspegeling fan de blêden derboppe kronkelje yn elkoar oer. It liket wol of skimeret dêrûnder noch wat oars, wat ûnwerkliks dat twingt en brûst. Hoeden bûch ik my foaroer. Ik sjoch in frjemd fertekene gesicht yn it wetter, mar oft it B. harres is of myn eigen wit ik net goed. Dan stekt it spûkeftige byld de hân nei my út en it hert stiet my hast stil. Moat ik har helpe? Myn hân sweeft eefkes boppe it oerflak. Ik leau net dat it de bedoeling is dat wat yn dit wetter falt der ek wer út komt.

———

Biografieën  

Tryntsje van der Steege (1984) begûn yn 2021 mei de skriuwoplieding fan de Skriuwersfakskoalle, omdat se nei(st) har wurk mei teksten fan oaren graach útfine wol watfoar ferhalen se sels yn har hat. Yn 2023 wûn se de ferhalewedstryd BoekWinterBoek, en krige se in Rely Jorritsmapriis foar har ferhaal ‘It lûd’.

Marije Muskens is yllustrator en grafysk foarmjouwer út Ljouwert. Yn har wurk brûkt se faak in miks fan tradisjonele media en digitale feardigens, wêryn sy altyd nijsgjirrich is nei foar har ûnbekende techniken. Neist autonoom kreëre, wurket sy ek yn opdracht. Se hellet har ynspiraasje út har dreamen, de gefoelens fan dissosjaasje dy’t se erfaart yn it deistich libben, de natuer en de wrâld om har hinne.