Definysje fan in alfabet
De oardering fan letters yn in fêste folchoarder neame wy in alfabet. In alfabet is dus de skreaune basis fan ús taal. As wy meielkoar kommunisearje op spraaknivo, meitsje wy gebrûk fan sinnen dy’t opboud binne út wurden en brûke wy wurden dy’t opboud binne út letters. Wy foarmje en foarmje, mar ferjitte mar al te faak it werklike byld.
Wy kinne al prate, foardat wy lêze en skriuwe kinne. Wy leare de klanken en lûden fan ús mem. Sels by har yn ‘e búk harkje wy al en wurde wy beynfloede troch dy lûden.
Mei in taal yn ‘e mûle kinne wy dy lykwols noch lang net op papier sette of fan it papier opnimme. Ear’t wy dat sa belangrike kommunikaasjemiddel leare en witte te begripen en te brûken, leare wy de basiseleminten fan de taal, de letters.
De klanken dy’t al útsprutsen binne wurde fisueel projektearre. Wy ferbine de klank fan in lûd A met syn fisuele foarm. In A kin dan lêzen wurde, mar ek beskôge wurde as in byld, omdat it byld de klank in figuer/foarm jout, dêr’t er, wannear ienkear ferbûn, net mear fan loskomt.
In A bliuwt yn ús (memme)taal in A. As wy no besykje om oare ûnbekende en skreaune talen te begripen, dan lêze wy, mei de A as A, lûke sadwaande ferbinings út wat wy yn it ferline leard hawwe en besykje te efterheljen wat it wurd betsjutte kinne soe.
Ommers, wa’t ienkear út de op it earste each ‘willekeurige’ oardering fan de letters begrypt dat it om in wurd giet, en begrypt wat der efter dy skynber willekeurige folchoarder stiet, en dus in wurd lêze kin, dy kin in wurd net mear allinnich in byld wêze litte, hy sil altyd besykje om it te lêzen.
As no de letter wer isolearre fan in wurd as yndividu optreedt, dan komt it fisuele werom, sels as wy (fuortdaliks) weromtinke oan wurden dêr’t de letter yn foarkomt of mei begjinne. Wy sjogge in inkele foarm, wy kenne harren klank en harren posysje as lid fan in oanienskeakeling fan oare letters, harren oardering, de basis fan ús skrift.
Sadwaande kenne wy de wiere betsjutting fan elke letter en binne wy ús bewust fan it belang derfan.
It giet derom, nettsjinsteande dy eins frij ienfâldige basisfunksje, om de yndividuele letters harren ûnbidige ekspresjemooglikheden werom te jaan en in poadium te jaan foar dat wat wy alle dagen yn ús gedachten en ús útsprutsen wurden tûzen kear brûke en dêr’t wy de bittere needsaak hieltyd wer fan ferjitte.